BUSINESS MODEL CANVAS: KHI MÔ HÌNH KINH DOANH ĐƯỢC VẼ BẰNG 9 MẢNH GHÉP
Business Model Canvas (BMC) là một công cụ quản trị chiến lược trực quan, do Alexander Osterwalder phát triển vào năm 2005 (dựa trên luận án tiến sĩ của ông về Business Model Ontology), và sau đó được phổ biến rộng rãi qua cuốn sách Business Model Generation (2010) cùng Yves Pigneur.
BMC được thiết kế dưới dạng một khung 9 khối, cho phép doanh nghiệp mô tả mô hình kinh doanh trên một trang giấy duy nhất.
Mục tiêu sử dụng công cụ:
Giúp doanh nghiệp hình dung rõ ràng cách tạo ra – cung cấp – thu giá trị.
Tạo điều kiện cho thảo luận nhóm và ra quyết định chiến lược.
Thử nghiệm và kiểm chứng nhanh các ý tưởng kinh doanh, đặc biệt hữu ích trong giai đoạn khởi nghiệp hoặc đổi mới sáng tạo.
Cung cấp ngôn ngữ chung để trao đổi với nhà đầu tư, đối tác và đội ngũ nội bộ.
2. Thứ tự CHUẨN để điền Business Model Canvas
Theo Business Model Generation – Osterwalder & Pigneur (2010), thông thường việc xây dựng BMC sẽ nên theo thứ tự như sau:
Thứ tự | Thành phần | Câu hỏi chính |
01 | Customer Segments (Phân khúc khách hàng) | Khách hàng mục tiêu là ai? |
02 | Value Propositions (Giá trị đề xuất) | Doanh nghiệp mang lại lợi ích gì cho khách hàng? |
03 | Channels (Kênh phân phối) | Làm sao để tiếp cận và cung cấp giá trị cho khách hàng? |
04 | Customer Relationships (Quan hệ khách hàng) | Doanh nghiệp duy trì quan hệ với khách hàng như thế nào? |
05 | Revenue Streams (Doanh thu) | Doanh nghiệp kiếm tiền từ đâu? |
06 | Key Resources (Nguồn lực chính) | Tài sản nào là cần thiết để vận hành mô hình? |
07 | Key Activities (Hoạt động chính) | Doanh nghiệp làm gì để tạo giá trị? |
08 | Key Partnerships (Đối tác chính) | Ai hỗ trợ hoặc hợp tác để vận hành mô hình? |
09 | Cost Structure (Chi phí) | Chi phí chủ yếu để duy trì mô hình là gì? |
3. Ví dụ minh họa sử dụng Business Model Canvas:
Thứ tự | Thành phần | Nội dung minh họa |
01 | Customer Segments | Người bận rộn ở thành phố, nhân viên văn phòng, sinh viên |
02 | Value Propositions | “Đặt món ăn nhanh – giao tận nơi – đa dạng lựa chọn” |
03 | Channels | Ứng dụng mobile, website, quảng cáo trên mạng xã hội |
04 | Customer Relationships | Chatbot hỗ trợ 24/7, chương trình tích điểm, chăm sóc khách hàng |
05 | Revenue Streams | Phí giao hàng, hoa hồng từ nhà hàng, quảng cáo trên ứng dụng |
06 | Key Resources | Hạ tầng IT (app, server), đội ngũ vận chuyển, thương hiệu |
07 | Key Activities | Vận hành ứng dụng, quản lý đơn hàng, marketing, chăm sóc khách hàng |
08 | Key Partnerships | Nhà hàng, đối tác giao hàng, đối tác thanh toán online |
09 | Cost Structure | Marketing, duy trì nền tảng IT, chi phí nhân sự, hoa hồng cho shipper |
4. Những lưu ý khi sử dụng Business Model Canvas
Nên sử dụng khi:
Khởi nghiệp: để mô tả và trình bày ý tưởng kinh doanh rõ ràng, nhanh gọn.
Doanh nghiệp đang tái cấu trúc hoặc ra mắt sản phẩm/dịch vụ mới.
Cần thảo luận nội bộ hoặc trình bày với nhà đầu tư/đối tác.
Một số lưu ý:
BMC chỉ là bức tranh khái quát, không thay thế kế hoạch tài chính và vận hành chi tiết.
Dữ liệu điền vào phải dựa trên nghiên cứu thực tế (khảo sát khách hàng, số liệu tài chính).
Mô hình luôn biến động theo thị trường → cần cập nhật thường xuyên.
Cần kết hợp thêm các công cụ khác (SWOT, PESTEL, phân tích tài chính) để có góc nhìn toàn diện hơn.
5. Tổ chức/ Doanh nghiệp đã sử dụng Business Model Canvas
Startup & Nhà đầu tư mạo hiểm: Techstars, Y Combinator, 500 Startups thường yêu cầu startup trình bày mô hình bằng BMC.
Tập đoàn lớn: IBM, Nestlé, Google, Starbucks, McDonald’s đều áp dụng BMC hoặc biến thể của nó để đổi mới chiến lược.
Học viện & Trường đại học: Các trường như Harvard, Stanford, INSEAD, IESE sử dụng BMC trong giảng dạy quản trị chiến lược & khởi nghiệp.
6. Nguồn tài liệu tham khảo:
Mẫu template BMC tại đây: https://neoschronos.com/templates/
Osterwalder, A. & Pigneur, Y. (2010). Business Model Generation. Hoboken, NJ: Wiley
The Use of Business Model Canvas in the Design and Classification of Product-Service Systems Design Methods – Mariusz Salwin, Ilona Jacyna-Gołda, Andrzej Kraslawski & Aneta Ewa Waszkiewicz, Sustainability Journal (2022)
A Better Way to Think About Your Business Model – Alexander Osterwalder, Harvard Business Review (2013).